Als je je beroerd voelt en toch de deur niet uit hoeft, kan het verleidelijk zijn om in je pyjama of joggingbroek rond te blijven lopen. Doe dat niet! Je voelt je beter over jezelf als je je (mooi) aankleedt. Ook als je die dag geen andere mensen hoeft te zien.

Maakt kleding uit?

Er is veel onderzoek gedaan naar het effect van kleren op hoe mensen zich over zichzelf voelen. Ook over hoe anderen reageren op hoe iemand gekleed gaat trouwens, maar laten we dat voor nu even buiten beschouwing laten. Het gaat er in dit stuk om hoe je naar jezelf kijkt.

Iedereen kijkt immers naar zichzelf. De hele dag door. Mensen proberen zichzelf te begrijpen en te beschrijven, en dat doen ze zowel in positieve als negatieve zin. Iemand kan zichzelf bijvoorbeeld energiek vinden, of eerlijk. Of lui of dom. Mensen gaan ook telkens na of het klopt hoe ze naar zichzelf kijken: ze evalueren hun eigen gedrag. “Was ik in deze situatie wel zo eerlijk?” “Had ik beter mijn best kunnen doen?”. De een is daarbij gevoeliger voor signalen of hun beeld klopt dan de ander.

Dit is in grote lijnen de zelfperceptietheorie van Bem (1972), die de basis is voor veel onderzoeken naar het effect van kleding.

Ook als mensen zich aankleden (of juist in hun pyjama blijven lopen) hebben ze namelijk een beeld van zichzelf. En dat beeld maakt uit voor hoe ze over zichzelf denken. Dat blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van Hannover en Kühnen (2002), die een deel van hun proefpersonen vroegen om in formele (zakelijke) kleding naar het onderzoek te komen en een ander deel om vooral iets gemakkelijks aan te trekken (spijkerbroek, trui). De formeel geklede mensen beschreven zichzelf in heel andere woorden dan de gemakkelijk geklede mensen: ze keken anders naar zichzelf.

Hetzelfde viel op in een charmant onderzoek van Adam en Galinsky (2012). Zij vroegen hun participanten een witte jas aan te trekken. Tegen de ene helft zeiden ze dat het een doktersjas was, maar de andere helft vertelden ze dat het een schildersjas was. De deelnemers die dachten dat ze een doktersjas droegen, zagen zichelf meteen als meer oplettend en aandachtig – trekken die bij een arts horen. Ze deden het ook daadwerkelijk beter op een aandachtstaak.

En Professor Pine van de University of Hertfordshire deed een klein (niet wetenschappelijk opgezet) onderzoekje onder haar eigen studenten, waarbij ze een deel van hen vroeg een Superman T-shirt aan te trekken. De studenten in het Supermanshirt voelden zich meteen zelfverzekerder en sterker dan de andere studenten; ze schatten bijvoorbeeld zelfs in dat ze een zwaarder gewicht konden tillen.

Kun je je nu voorstellen wat het doet voor je zelfbeeld als je vaak in een joggingpak of pyjama rondloopt? Nog afgezien van de gedachten die andere mensen daarbij hebben en hoe ze vervolgens op je reageren?

Wat moet je dan aan?

Het kiezen wat je aantrekt heeft niet alleen te maken met wat er leuk uitziet, maar ook met wat goed aanvoelt. Iets nieuws kopen kan leuk zijn, maar gebruik ook gerust wat je al in je kast hebt hangen.

De hierboven genoemde professor Pine is ook oprichter van Do Something Different, een programma dat mensen helpt gewoontes te doorbreken. Samen met haar team evalueert ze het programma steeds tussentijds. Pine (2014) rapporteert dat er bijna meteen iets gebeurt als mensen proberen zich anders te kleden. Haar deelnemers kregen tips om zich wat bewuster te kleden en te experimenteren. Ze voelden zich vervolgens al na twee weken tevredener over hun leven en hadden minder stemmingsproblemen. Met name vrouwen voelden zich het fijnst in kleren die goed pasten, hun figuur benadrukten en gemaakt waren van mooie stoffen met heldere kleuren. Dit waren hun “happy clothes”. Omgekeerd droegen ze als ze neerslachtig waren vaker een spijkerbroek en een vormeloze trui.

Op basis van haar kennis als psycholoog en haar ervaringen met de deelnemers stelde Pine een lijstje op met kleding die je wellicht een beter gevoel geeft als je je slecht voelt. Je kunt het origineel bijvoorbeeld vinden op de website van The Huffington Post. Het zijn geen grondig wetenschappelijk onderbouwde tips, maar je kan ze zien als een leuk begin om op een speelse manier wat te experimenteren.

1. Veel vrouwen voelen zich blij in een goed passende jurk met een mooi stofje.
2. Een (opvallend) sieraad kan benadrukken wie jij bent als individu en je een speciaal gevoel geven.
3. Natuurkleuren (hemelsblauw, bladgroen, zonnegeel) verbinden ons met de natuurlijke wereld.
4. Speelse patronen zoals polkadots of printjes kunnen een zorgeloos, speels gevoel geven.
5. Ga voor iets nieuws en verrassends, bijvoorbeeld door items anders met elkaar te combineren. Oud met nieuw, formeel met informeel, enzovoort.
6. Losse kleding en platte schoenen zorgen ervoor dat je je vrij kunt bewegen en kunnen een associatie met reizen en avontuur oproepen. Strakke kleren en hoge hakken doen het omgekeerde.
7. Oude accessoires zoals tassen of riemen kunnen een nostalgisch, warm gevoel oproepen.
8. Natuurlijke stoffen zoals linnen, katoen, zijde en wol voelen vaak fijner aan.
9. Luchtige stofjes en bloemenprintjes worden geassocieerd met de lente.
10. Kijk eens naar huidige trends en kijk wat bij je past. Als iets een glimlach op je gezicht tovert, weet je dat je in de goede richting zit.

Ook kun je denken aan make-up, een geurtje en mooie schoenen.

Maar het gaat toch niet om het uiterlijk?

Nee, zeker niet alles draait om uiterlijk. Maar weet je, stel dat je het een paar keer probeert. En dat je, in plaats van in je pyjama of joggingbroek, eens in iets anders voor de spiegel staat. Het zou zomaar kunnen dat je over jezelf denkt “goh, die kleuren staan me mooi” of “dit heb ik leuk gecombineerd”. Misschien ga je er zelf wel wat meer van rechtop staan, al is het maar heel even. Het zou mij niet verbazen als die korte momenten waarop je je schouders naar achteren trekt, en die positieve gedachten over jezelf, samen een groot effect kunnen hebben op hoe je over jezelf denkt. En dus voelt. Wat denk jij?

Bronnen:

Adam H, Galinsky A.D. (2012).  Enclothed cognition. Journal of Experimental Social Psychology. 48 (4): 918-925.

Bem D (1972) Self-perception theory. Advances in experimental social psychology. Edited by: Berkowitz L. 1972, Academic, New York, NY, 1-62.

Hannover, B. & Kühnen, U. (2002). “The clothing makes the self” via knowledge activation.  Journal of Applied Social Psychology. Vol 32, issue 12, dec., p 2513-2525.

Pine, K.J. (2014) Mind What You Wear: The Psychology of Fashion. Kindle Edition.