Niet iedereen praat even gemakkelijk over zijn gevoelens. Zelfs het erkennen van je eigen emoties kan al moeilijk zijn. Veel mensen voelen zich daar oncomfortabel, kwetsbaar, beschaamd of zwak bij. Of ze weten niet hoe ze woorden zouden moeten geven aan hun emoties. Toch is het belangrijk om gevoelens te durven beleven, verwoorden en verkennen – daarom staat dat ook zo vaak centraal in een therapie. Dit artikel legt uit waarom dit zo is, hoe je het aanpakt, wat de meerwaarde kan zijn van een psycholoog en wat je nog meer kunt doen als je (nog) niet aan praten toe bent.

Het belang van het uiten van gevoelens

Het probleem met het niet uiten van emoties – het zogeheten binnenvetten – is dat ze daar sterker van worden. Mensen die hun gevoelens onderdrukken zijn dan ook vatbaarder voor depressie en angst en bovendien kunnen ze er allerlei vervelende andere gevoelens bij krijgen. Bijvoorbeeld teleurstelling (over hoe je je voelt) of boosheid (op een ander, die niet weet hoe je in je vel zit en misschien niet goed reageert). Je kunt er bovendien lichamelijke klachten van krijgen, want het binnenvetten is belastend voor je lijf. Daar komt namelijk spanning op te staan. Uit onderzoek blijkt samenhang tussen het niet uiten van emoties en hartziektes, met name verhoofde bloeddruk, en zelfs kanker (Mund & Mitte, 2012). Mensen die hun emoties niet uiten begrijpen anderen vaak minder goed, omdat ze minder gevoelig zijn voor sociale signalen van zichzelf en hun gesprekspartners (Keltner & Kring, 1998). Ook de relatie met hun partner gaat meestal niet zo goed (King & Emmons, 1991). Tot slot kan het onderdrukken van gevoelens leiden tot geheugenproblemen (dit Engelse artikel legt goed uit waarom dat zo is).

Het is dan ook niet verrassend dat mensen die hun gevoelens uiten, langer leven. Uit een charmant onderzoek van Kato, Zweig, Barzilai en Atzmon (2012) bleek bijvoorbeeld dat mensen die ouder dan honderd worden twee persoonlijkheidskenmerken gemeen hebben. De eerste is, niet heel verrassend, dat ze positief in het leven staan. En de tweede is dat ze uitdrukking geven aan wat ze voelen.

Het kiezen van je gesprekspartner

Praten over gevoelens kan heel goed met een naaste die je vertrouwt, zoals een vriend, familielid of partner. Als het goed is sla je daarmee meerdere vliegen in één klap: je uit je emoties én je verbetert de relatie met deze persoon. Dat geldt als het gaat om je gevoelens in het algemeen, want er ontstaat daardoor meer diepgang tussen jullie en je begrijpt elkaar beter, maar al helemaal als je gevoelens bespreekt die spelen in de relatie. Let er daarbij wel op hoe je het brengt. Praat vanuit jezelf, bijvoorbeeld door een ik-boodschap te geven. Bijvoorbeeld: “ik voel me onzeker als je vaak ’s avonds laat thuiskomt en ik niet weet waar je bent” of “ik vind het lastig dat je veel op je telefoon zit, ik heb daardoor het gevoel dat we niet echt contact hebben”. Als je het bij jezelf houdt, voelt de ander zich minder aangevallen. De meeste mensen vinden het niet zo fijn als je dingen zegt als “je moet eerder thuiskomen” of “als je je telefoon nu niet weglegt, gooi ik hem uit het raam”. Luister goed naar wat de ander terugzegt en probeer rustig te reageren. Als je al je eigen reactie aan het formuleren bent terwijl de ander nog praat, ben je niet aan het luisteren.

Wanneer een psycholoog?

Soms kan het helpen om met een psycholoog over je gevoelens te praten (Greenberg, 2004). Psychologen hebben beroepsgeheim, waardoor het veiliger kan voelen dan met iemand in je eigen omgeving. Bovendien is een psycholoog een buitenstaander in je leven en kent hij de personen of situaties waar je het over wil hebben niet. Een psycholoog heeft geen oordeel of mening over hoe jij je leven zou moeten vormgeven en zal niet gekwetst zijn door je keuzes. Ook als je moeite hebt met het gesprek of als je onhandige woorden kiest, pakken ze dat niet persoonlijk op (je moet natuurlijk wel beleefd blijven, ook als je boos of verdrietig bent, maar dat spreekt voor zich). Ze praten bovendien de hele dag met mensen over gevoelens en zijn niet snel geshockeerd. Psychologen zijn opgeleid om met empathie en acceptatie te luisteren en weten waarop ze moeten doorvragen om je verder te helpen. Je kunt daardoor leren je gevoelens en jezelf beter te begrijpen. Er valt ontzettend veel te ontdekken aan je eigen emoties – en dus ook aan hoe je je verhoudt tot andere mensen, want ook daarin spelen gevoelens een belangrijke rol. Woorden zijn daarbij een krachtig instrument.

Meer weten over of therapie voor jou zin heeft en hoe je het meeste uit de gesprekken haalt? Je leest het hier.

Niet klaar voor?

Je kunt je verhaal ook anoniem doen, bijvoorbeeld bij een hulplijn. Maar het kan zijn dat het voor jou nog een brug te ver is om over je gevoelens te praten – of het nou met een naaste is, met een psycholoog of met een vreemde. Dan is schrijven een uitstekend alternatief. Mensen die met regelmaat schrijven over hun emoties hebben daar veel psychische en lichamelijke voordelen van (Pennebaker, 1997; Baikie & Wilhelm, 2005). Je kunt dat op twee manieren doen:

1. Als je schrijft om een gebeurtenis te verwerken, schrijf dan alsof je hem op dit moment beleeft, dus in de eerste persoon tegenwoordige tijd: “Ik loop naar het raam en zie grote rookwolken uit het huis van de buren komen”. Noem veel zintuiglijke details, dus wat je op dat moment voelde, rook, proefde enzovoort: “Als ik naar buiten ren, voel ik de hitte van het vuur meteen op mijn huid en ik ruik brandend hout.” En benoem je emoties en gedachten, ook wat ze lichamelijk met je doen: “Ik voel me doodsbang, het zweet breekt me uit. Ze zouden toch niet thuis zijn? Wat moet ik doen?”. Schrijf helemaal naar het einde toe, tot aan het moment dat je weer veilig en/of rustig was: “’s Avonds brengen we de buren een ovenschotel. Gelukkig is iedereen ongedeerd en doordat de brandweer er zo snel was, is de schade aan het huis beperkt gebleven.”
2. Als je schrijft over je emoties of relaties in het algemeen, kun je het beste de diepte in duiken. Verken je gedachten en gevoelens. Verbind het onderwerp waar je over schrijft met je relaties met je ouders, geliefden, vrienden of familieleden. Maak ook verbindingen met je verleden en de toekomst. Schrijf over wie je bent, wie je zou willen zijn en wie je bent geweest. Schrijf ongeveer 15 tot 20 minuten per keer, dat is genoeg. Het is niet erg om iedere dag over hetzelfde te schrijven, maar je kunt je onderwerp ook variëren.

In beide gevallen hoef je je niet druk te maken over spelling, grammatica of zinsstructuur. Je hoeft je tekst niet aan anderen te laten lezen als je dat niet wil.

Bronnen:

Baikie, K.A., Wilhelm, K. (2005). Emotional and physical health benefits of expressive writing. Advances in Psychiatric Treatment, vol. 11, 338–346.

Greenberg, L.S. (2004). Emotion-focused therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy. Vol 11, Issue 1, pp 3-16

Katon, K., Zweig, R., Barzilai, N., Atzmon, G. (2012). Positive attitude towards life and emotional expression as personality phenotypes for centenarians. Aging, Research Paper Volume 4, Issue 5 pp 359—367.

Keltner, D., Kring, A.M. (1998). Emotion, social function, and psychopathology. Review of General Psychology, Vol 2(3), 320-342

King, L.A., Emmons, R.A. (1991). Psychological, physical, and interpersonal correlates of emotional expressiveness, conflict, and control. European Journal of Personality, Vol 5, pp. 131-150.

Mund, M., & Mitte, K. (2012). The costs of repression: A meta-analysis on the relation between repressive coping and somatic diseases. Health Psychology, 31(5), 640-649.

Pennebaker, J.W. (1997). Writing About Emotional Experiences as a Therapeutic Process. Psychological Science. Vol 8, Issue 3, 1997. Pp 162-166.